Fonoholizm, patostreaming i inne zagrożenia internetowe wśród dzieci i młodzieży.

Dnia 20.10.2021 r. w sali sesyjnej Starostwa Powiatowego w Jarocinie odbyło się szkolenie dla rodzin zastępczych oraz specjalistów pracujących w obszarze pieczy zastępczej, zorganizowane przez we współpracy Stowarzyszenia „Dziecko” z Gostynia, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie w Gostyniu i Jarocinie. Szkolenie dotyczyło działań z zakresu przeciwdziałania patologicznym zjawiskom szerzącym się wśród dzieci i młodzieży: fonoholizmowi i patostreamingowi. W szkoleniu udział wzięło 21 osób. Szkolenie poprowadził Pan Mirosław Sobkowiak – specjalista pomocy psychologicznej, terapeuta.

Ani rodzice, ani organizacje państwowe i pozarządowe nie mogą pozostać obojętni na zjawisko patotreści i patostreamingu oraz zagrożenia z nimi związane. Dlatego konieczne jest organizowanie tego typu szkoleń i uświadamianie niebezpieczeństw, jakie w świecie online napotkać mogą dzieci i młodzież.

Fonoholizm

Żyjemy w czasach stałego rozwoju nowych technologii, co oznacza, że będziemy jeszcze więcej działań i zadań realizować za pomocą urządzeń mobilnych. Będziemy od nich coraz bardziej zależni. Ta świadomość oraz powszechna dostępność do osobistych urządzeń mobilnych np. smartfonów powoduje, że granica między offline (bycie bez stałego kontaktu z siecią) i online (bycie w stałym dostępie i kontakcie z Internetem) powoli zaciera się, a w szczególności jest to nasilone wśród osób urodzonych po 2000 roku. To z jednej strony norma ułatwiająca nam codzienne funkcjonowanie, z drugiej jednak to źródło nowych niebezpieczeństw.

W czasie spotkania zwrócono uwagę na rodzaje zagrożeń, które niesie dla młodych ludzi (chodź nie tylko dla nich) Internet, m.in. na nałogowe korzystanie z portali społecznościowych, gier internetowych, multimediów, komunikacji online; na stalking i inne formy prześladowania, na dostęp do treści pornograficznych, na uwodzenie przez Internet i kontakty z pedofilami, na bycie w świecie poza kontrolą dorosłych, na niebezpieczne mody i prześciganie się w epatowaniu bulwersującymi filmikami i zdjęciami, na wirusy komputerowe oraz kradzież i wyłudzanie danych, na instrukcje dotyczące domowych sposobów na używki itd.

Badania wskazują, że wraz z wiekiem wzrasta czas spędzany na portalach społecznościowych, komunikatorach czy w grach wirtualnych. Wśród uczniów w wieku 10 – 15 lat codziennie 40 % z nich spędza w Internecie ok. dwóch godzin, 24 % do czterech godzin, a 13 % dzieci w tym wieku jest stale online, gdyż nie rozstają się one z smartfonem!

Zjawisko nałogowego korzystania z telefonu komórkowego określane jest jako fonoholizm. Uzależnieni od smartfona korzystają z globalnej sieci w sposób zaburzający ich relacje z rzeczywistością, tracą kontrolę nad zachowaniem, znacznie pogarsza się ich funkcjonowanie  w sferze fizycznej, psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej i ekonomicznej.

Objawy uzależnienia od telefonu:

• noszenie telefonu cały czas przy sobie
• pojawienie się złości, a nawet agresji u osoby, która jest zmuszona rozstać się z telefonem
• zastąpienie realnych kontaktów z innymi, komunikowaniem się z nimi za pomocą telefonu, unikanie wręcz kontaktów z innymi ludźmi
• automatyczne sięganie po telefon, bez konkretnego powodu
• częste komunikowanie się z innymi za pomocą mediów społecznościowych nawet w mało istotnych sprawach
• odczuwanie silnego dyskomfortu, lęku i frustracji, czasem nawet pojawienie się ataków paniki w przypadku rozładowania telefonu i niemożności jego szybkiego naładowania
• częste nerwowe sprawdzanie telefonu
• omamy słuchowe – osobie uzależnionej często wydaje się, że słyszała dzwonek swojego telefonu
• niemożność powstrzymania się od korzystania z telefonu w celu dokonania przeglądu portali społecznościowych, portali informacyjnych
• utrudniony kontakt w relacjach rodzinnych. Bliscy są zaniedbywani z powodu nadmiernego poświęcania czasu nałogowi
• brak kontroli nad upływającym czasem

Warto pamiętać, że ograniczenie dostępu do mediów cyfrowych, w tym urządzeń mobilnych, jest jednym z wielu działań możliwych do zastosowania. A w uczeniu korzystania ze smartfona skuteczniejsze są ustalone odpowiednio wcześnie i przestrzegane zasady niż stosowanie kar i zakazów.

O wpływie mediów cyfrowych na zdrowie psychiczne, fizyczne oraz społeczne należy mówić nie tylko dzieciom i młodzieży, ale przede wszystkim rodzicom i nauczycielom, bo to im jako wychowawcom potrzebna jest taka wiedza. Warto, by rodzice zdawali sobie sprawę z uzależnień behawioralnych (uzależnień od czynności, np. korzystania ze smartfona). Warto mówić o tym, bo mimo że są bardzo szkodliwe, to uzależnienia od czynności postrzegane są jako mniej niebezpieczne dla życia i zdrowia przez uczniów oraz ich rodziców. A, niestety, obecny system ochrony zdrowia nie oferuje praktycznie nic, jeżeli chodzi o leczenie tego typu uzależnień.

Warto pamiętać i podkreślać, ze to nie media niszczą więzi, ale osłabiane albo wręcz niszczone przez rodziców więzi (a to rzeczywistość dzieci w pieczy zastępczej) otwierają przestrzeń na nowe, ale w istocie obce dzieciom, bycie online!!! Dzieci kompulsywnie korzystające z „cyfrowych dobrodziejstw” są  „niezabezpieczone” w bezpośrednich kontaktach z innymi. Najlepszym czynnikiem chroniącym przed e-uzależnieniem jest dobrze zbudowana relacja w domu, w szkole, w najbliższej przestrzeni dziecka.

Patostreaming

Internet nigdy nie był wolny od ryzyka z jego korzystania, na które najbardziej narażone były i są dzieci oraz nastolatkowie – użytkownicy, którzy w wielu przypadkach nie potrafią jeszcze oddzielić fikcji od prawdy, szukają nowych form rozrywki, są ciekawi, spragnieni atencji i chcą nawiązywać nowe znajomości. Niestety, nie wszystkie pełne przemocy i szkodliwe materiały internetowe są uznawane wprost za nielegalne. Niektórzy twórcy internetowi balansują na granicy prawa. Ich przykładem są patostreamerzy, czyli osoby, które używając głównie transmisji na żywo, wytwarzają tzw. patotreści. Trudno o jedną definicję patologicznych treści zamieszczanych w internecie, jednak ogólnie można przyjąć, że są to streamy (transmisje live), shoty (zapisane fragmenty transmisji live), filmy i zdjęcia, za pomocą których nadawcy prezentują postawy i działania sprzeczne z przyjętymi ogólnie normami, obejmujące zachowania takie jak brutalność, agresja, przemoc, wulgarny język, poniżanie, znęcanie psychiczne, nadmierne używanie alkoholu. Są to demoralizujące i obraźliwe treści, które mogą mieć negatywny wpływ szczególnie na najmłodszych użytkowników internetu. W Polsce zjawisko patotreści jest obecne głównie na platformie YouTube i to tam się narodziło. Najbardziej popularną formą wśród patotreści są transmisje na żywo. Dla patostreamerów to format idealny – z jednej strony przyciągają odbiorców wrażeniem autentyczności i prawdziwego życia, z drugiej mija sporo czasu, zanim ktoś zgłosi szkodliwość transmisji i administrator portalu zareaguje, więc stream zdąży się już zakończyć. Dodatkowo podczas transmisji na żywo patostreamer może zachęcać odbiorców do wpłacania datków, tzw. donejtów (od angielskiego słowa donate – wspomagać). Donejty to zazwyczaj niskie
kwoty (ok. 2–5 zł), jednak patostreamerzy potrafią podczas jednej transmisji zarobić nawet kilka tysięcy złotych. Najczęściej udaje im się to dzięki umowie z widzami – jeśli odbiorcy wpłacą wspólnie np. 1000 zł, wówczas patostreamer podejmie konkretne działanie, takie jak podpalenie jakiegoś przedmiotu, uderzenie kogoś czy urządzenie libacji alkoholowej.
Skala popularności patotreści jest tak duża, że ten świat zaczął przenikać również do strefy offline.

Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest bycie z dziećmi na co dzień i organizowanie wspólnych działań, zajęć i zabaw bez smartfonu !!!

^ W górę